Η Πόλη του Φωτός και το υπόγειο σκοτάδι
Ο κόσμος ανεβοκατεβαίνει βιαστικά τις σκάλες του σταθμού Ντενφέρ-Ροσερό, σχεδόν στο τέρμα της Γραμμής 4 του παρισινού μετρό. Εκεί, στη συμβολή επτά λεωφόρων, βρίσκεται η μικρή πλατεία, που έχει το ίδιο όνομα με τον σταθμό του μετρό. Μια μακριά ουρά περιμένει έξω από μια κλειστή πράσινη πόρτα. Η πόρτα ανοίγει στις 14.00 και θα μείνει ανοιχτή για μόλις δύο ώρες. Η κομψή μεταλλική πινακίδα πάνω στην πράσινη πόρτα το γράφει διακριτικά: «Catacombes de Ρaris».
Ελάχιστοι γνωρίζουν το περίφημο Υπόγειο Παρίσι - τουλάχιστον κάτι περισσότερο από αυτά που αναφέρονται στα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν και του Βικτόρ Ουγκό. Το Υπόγειο Παρίσι είναι κάτι ευρύτερο από τις περίφημες κατακόμβες. Η ιστορία των τελευταίων αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της όλης ιστορίας. Ομως ελάχιστοι γνωρίζουν ότι ο Ουγκό πήρε τις «πληροφορίες» του από τον φίλο του Μπρινεσό, ο οποίος ήταν ο σημαντικότερος εξερευνητής των υπόγειων κόσμων του Παρισιού τον 19ο αιώνα.
Οι θρυλικές υπόγειες στοές της Αθήνας θα μπορούσαν να χωρέσουν σε μια μικρή γωνίτσα του υπόγειου λαβύρινθου των παρισινών υπονόμων. Κάθε παρισινός δρόμος έχει και την υπόγεια στοά του, το κατοπτρικό είδωλό του στον υποχθόνιο κόσμο. Οι φαρδιές λεωφόροι έχουν από δύο στοές. Περισσότερα από 2.000 χιλιόμετρα (!) υπόγειων τούνελ με ύψος από 1,80 μέχρι 5 μέτρα αυλακώνουν το υπέδαφος αποτελώντας ένα απόκοσμο αντίγραφο του λαβύρινθου των δρόμων στην επιφάνεια... Πώς μπορεί να κατέβει κανείς σε αυτό τον υπόγειο κόσμο; Μα μέσα από μία από τις 26.000 στρογγυλές καταπακτές, που βρίσκονται διεσπαρμένες σε όλο το Παρίσι.
Ορυχεία ασβεστόλιθου και γύψου λειτουργούσαν και στις δύο πλευρές του Σηκουάνα ήδη από την εποχή των Ρωμαίων, όταν το Παρίσι δεν ήταν παρά ένα μικρό χωριό ονόματι Λουτέτσια. Αιώνες αργότερα υπάρχουν γύρω στα 270 χλμ. υπόγειων σηράγγων. Οι κατακόμβες δημιουργήθηκαν τον 18ο αιώνα, όταν το Παρίσι άρχισε να επεκτείνεται σημαντικά.
Την εποχή εκείνη οι κανόνες υγιεινής ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτοι. Η σταδιακή αστικοποίηση δημιουργούσε ανάγκη για ζωτικό χώρο και δεν υπήρχε χώρος για νεκροταφεία. Ο αυξανόμενος πληθυσμός μεταφραζόταν και σε αυξημένους θανάτους. Οι παλιοί τάφοι αδειάζονταν γρήγορα για να δημιουργηθεί χώρος και λείψανα αποθηκεύονταν σε ειδικά οστεοφυλάκια. Ηδη από τον 16ο αιώνα οι περίοικοι τέτοιων περιοχών παραπονιούνται για την απίστευτη μπόχα. Ωστόσο, πρέπει να φτάσουμε στον 18ο αιώνα, για να γίνουν ενέργειες επίλυσης του προβλήματος. Το υπουργείο Ορυχείων εντοπίζει μια κατάλληλη τοποθεσία για την τοποθέτηση των λειψάνων: οι υπόγειες στοές των αρχαίων ορυχείων. Μετά τον απαραίτητο καθαγιασμό του χώρου, στις 7 Απριλίου 1786, αρχίζει η μεταφορά των λειψάνων. Η μεταφορά γίνεται πάντα το ηλιοβασίλεμα και ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 1788. Τις επόμενες δεκαετίες και όσο ο πληθυσμός αυξάνεται, σκελετοί από άλλα νεκροταφεία «μετακομίζουν» σωρηδόν στις υπόγειες στοές.
Ενα πρόσκαιρο μουσείο στήνεται στον υπόγειο χώρο των κατακομβών γύρω στο 1810. Περιέχει ταφόπετρες, σταυρούς και επιγραφές, που είχαν παρθεί από τα εκκενωμένα νεκροταφεία και παρέμεναν στα αζήτητα. Η είσοδος των επισκεπτών μεταφέρεται από την οδό των Κατακομβών (σήμερα οδός Νταρό) στη σημερινή της θέση, στην πλατεία Ντενφέρ-Ροσερό.
Την ίδια χρονιά σταματούν οριστικά και οι εργασίες εξόρυξης πετρωμάτων στις υπόγειες στοές. Ομως τα ορυχεία της περιοχής Μονρούζ, πάνω από τις κατακόμβες, συνεχίζουν να λειτουργούν. Οι εργάτες που δουλεύουν σε αυτά, γίνονται πασίγνωστοι για την τάση τους να συμμετέχουν ενεργά σε ταραχές. Ανθρωποι του υποχθόνιου κόσμου, που απειλούν με ανατροπή την καθεστηκυία τάξη της επιφάνειας... Ενδιαφέρουσα σημειολογική μεταφορά. Και όντως, στους υπόγειους κόσμους του Παρισιού έχουν γίνει πραγματικές μάχες, με αντικείμενο τον έλεγχο του πάνω κόσμου.
Στη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας, τον Μάιο του 1871, αιματηρές συγκρούσεις διεξήχθησαν στις υπόγειες στοές. Εναν αιώνα αργότερα, στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η γαλλική αντίσταση και οι γερμανικές δυνάμεις κάνουν χρήση των σηράγγων -για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Κατά την υποχώρηση των ναζί, ο Χίτλερ είχε σκεφτεί να πλημμυρίσει τις υπόγειες στοές του Παρισιού με καύσιμα και να προκαλέσει έτσι ένα άνευ προηγουμένου ολοκαύτωμα. Ευτυχώς, το τερατώδες σχέδιό του δεν πραγματοποιήθηκε.
Από τη δεκαετία του 1970, όμως, μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων αρχίζει να περιπλανιέται στις υπόγειες στοές. Μικρές ομάδες τολμηρών ερευνητών εξερευνούν τα σε πολλά σημεία αχαρτογράφητα τούνελ. Οι όροι kataphiles ή katas υιοθετούνται για να περιγράψουν αυτούς τους «αστικούς εξερευνητές» και τα επόμενα χρόνια οι «κατάφιλοι» οργανώνονται σε ομάδες, διοργανώνουν συγκεντρώσεις και ανταλλάσσουν ιστορίες και πληροφορίες. Η αστυνομία ξέρει πως δεν μπορεί να ελέγξει τις απειράριθμες εισόδους στα τούνελ και περιορίζεται στο να μοιράζει πρόστιμα σε όσους είναι αρκετά απρόσεκτοι για να συλληφθούν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, υπάρχουν περίπου 300 «κατάφιλοι» στο σημερινό Παρίσι. Επίσημα τουλάχιστον...
Πριν από τον Μεσαίωνα οι Παριζιάνοι προμηθεύονταν το πόσιμο νερό τους από τον Σηκουάνα. Μέχρι το τέλος του 12ου αιώνα, δέκα χιλιόμετρα πρωτόγονων αγωγών χρησίμευαν για την αποχέτευση των λυμάτων 70.000 ανθρώπων. Βαθμιαία οι δρόμοι στρώθηκαν, οι υπόνομοι έγιναν υπόγειοι και το δίκτυο άρχισε να επεκτείνεται. Από το 1805 έως το 1817 ο μηχανικός Μπρινεσό εξερευνά τους ανεξερεύνητους υπονόμους του Παρισιού, με την ελπίδα να τους αναμορφώσει. Υπάρχουν και άλλες διασυνδέσεις στα παρασκήνια, όπως π.χ. με την πολιτική.
Η αναμόρφωση του ρυπαρού και σκοτεινού υπόγειου κόσμου αφορά «την εξυγίανση του ηθικού εκφυλισμού και της πολιτικής αναταραχής», όπως λέει ο Βικτόρ Ουγκό. Ο Ουγκό θα βάλει τον Μπρινεσό -που ήταν φίλος του- να περιπλανηθεί στους υπονόμους του Παρισιού ως εξερευνητής. Από πολιτική άποψη ο υπόνομος ήταν επικίνδυνος τόπος: ήταν το μη εποπτευόμενο, ανεξερεύνητο μέρος που φιλοξενούσε τους εχθρούς του κράτους και της τάξης.
Το 1826 οι υπόνομοι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση και συντηρούνται μόνο από μια ομάδα 24 ατόμων που εργάζονται σε συνθήκες που μπορούν λίαν επιεικώς να χαρακτηριστούν άθλιες. Το 1832 μια επιδημία χολέρας, νόσου που μεταδίδεται κατεξοχήν με μολυσμένο νερό, σκότωσε 20.000 Παριζιάνους. Ξεσπούν λαϊκές εξεγέρσεις με στόχο τους πλούσιους, τους γιατρούς και το κράτος. Οι υπόνομοι έπρεπε να εξερευνηθούν και να επισκευαστούν. Το 1840 το δίκτυο έχει στοές μήκους 96 χιλιομέτρων. Ομως η μεγάλη επανάσταση θα έρθει μετά το 1850, όταν ο περίφημος βαρόνος Οσμάν και ο μηχανικός Μπελγκράν σχεδιάζουν και κατασκευάζουν ένα υπόγειο δίκτυο αγωγών, που συνεχώς επεκτείνεται. Το 1860 το Παρίσι έχει ένα εκατομμύριο κατοίκους και 600 χλμ. υπονόμων. Στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο η γαλλική αντίσταση κινείται κυριολεκτικά... υπόγεια, μπαινοβγαίνοντας από τις πολυάριθμες καταπακτές κάτω από τα μάτια των Γερμανών.
Σε μια εποχή που οι κανόνες της υγιεινής ήταν άγνωστοι, όταν άδειαζαν τα δοχεία νυκτός από τα παράθυρα ακόμη και στις Βερσαλλίες, γιατί είχε δοθεί τόση έμφαση σε τεράστιους αγωγούς υπονόμων; Βεβαίως η Βιομηχανική Επανάσταση, η αλλαγή στα κοινωνικά ήθη, οι πολιτικές ζυμώσεις και οι ανακαλύψεις της Ιατρικής οδήγησαν στην κατασκευή ενός αποτελεσματικού δικτύου υπονόμων. Ομως, κατά έναν περίεργο τρόπο, η αποχέτευση των λυμάτων δεν φαίνεται να ήταν η αποκλειστική λειτουργία του συστήματος των υπόγειων στοών. Επειτα από δεκαετίες κατασκευής και εξυγίανσης (κυριολεκτικής και μεταφορικής), οι υπόνομοι μεταβλήθηκαν από αντικείμενο φόβου και απέχθειας σε θαυμαστές τεχνολογικές κατασκευές.
Οι Παριζιάνοι του 19ου αιώνα άρχισαν να κατεβαίνουν στους υπονόμους, για να θαυμάσουν τη βικτοριανή τεχνολογία, που νικούσε τη δεισιδαιμονία, τη βρωμιά και το σκοτάδι. Η πρώτη τουριστική διαδρομή εγκαινιάστηκε το 1867. Εργάτες ντυμένοι -συμβολικά- στα λευκά έσερναν μικρές πολυτελείς βαρκούλες με τους κυρίους με τα ημίψηλα και τις κυρίες με τα κρινολίνα στις καλοφωτισμένες υπόγειες διαδρομές. Οι φωτογραφίες της εποχής τραβηγμένες από τον Φελίξ Ναντάρ απεικονίζουν όσο χιλιάδες λέξεις τη μανία του 19ου αιώνα με αυτά τα νέα περιβάλλοντα, που είχαν εξορκιστεί και εξυγιανθεί για να γίνουν ανθρώπινα, κατανοητά, καλοφωτισμένα.
Ποια μαζική «φρενίτιδα» ώθησε όλες τις μεγάλες μητροπόλεις του 19ου αιώνα να κατασκευάσουν δαιδαλώδη μετρό, σε μια εποχή που τα μοναδικά οχήματα ήταν κάρα που έσερναν άλογα και το μποτιλιάρισμα των αυτοκινήτων ανήκε στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας; Είναι η ίδια μαζική τάση, το ίδιο υπόγειο ρεύμα που αύξησε κατακόρυφα το ενδιαφέρον για τις κατακόμβες. Το ίδιο ρεύμα που έκανε τους μηχανικούς του 19ου αιώνα να ανοίξουν εκατοντάδες χιλιόμετρα σηράγγων και να δημιουργήσουν τον λαβύρινθο των υπονόμων. Το Παρίσι της επιφάνειας ονομάζεται Πόλη του Φωτός. Ομως ο πολυδαίδαλος υπόγειος κόσμος του είναι τόσο σκοτεινός. Μας το θυμίζει κάθε φορά που αναβλύζει από τα υπόγεια -μεταφορικά και μη.
Πηγή: Έθνος
 | Κάντε κλικ εδώ για να δείτε ολόκληρη την εικόνα. |
Ελάχιστοι γνωρίζουν το περίφημο Υπόγειο Παρίσι - τουλάχιστον κάτι περισσότερο από αυτά που αναφέρονται στα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν και του Βικτόρ Ουγκό. Το Υπόγειο Παρίσι είναι κάτι ευρύτερο από τις περίφημες κατακόμβες. Η ιστορία των τελευταίων αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της όλης ιστορίας. Ομως ελάχιστοι γνωρίζουν ότι ο Ουγκό πήρε τις «πληροφορίες» του από τον φίλο του Μπρινεσό, ο οποίος ήταν ο σημαντικότερος εξερευνητής των υπόγειων κόσμων του Παρισιού τον 19ο αιώνα.
Οι θρυλικές υπόγειες στοές της Αθήνας θα μπορούσαν να χωρέσουν σε μια μικρή γωνίτσα του υπόγειου λαβύρινθου των παρισινών υπονόμων. Κάθε παρισινός δρόμος έχει και την υπόγεια στοά του, το κατοπτρικό είδωλό του στον υποχθόνιο κόσμο. Οι φαρδιές λεωφόροι έχουν από δύο στοές. Περισσότερα από 2.000 χιλιόμετρα (!) υπόγειων τούνελ με ύψος από 1,80 μέχρι 5 μέτρα αυλακώνουν το υπέδαφος αποτελώντας ένα απόκοσμο αντίγραφο του λαβύρινθου των δρόμων στην επιφάνεια... Πώς μπορεί να κατέβει κανείς σε αυτό τον υπόγειο κόσμο; Μα μέσα από μία από τις 26.000 στρογγυλές καταπακτές, που βρίσκονται διεσπαρμένες σε όλο το Παρίσι.
Ορυχεία ασβεστόλιθου και γύψου λειτουργούσαν και στις δύο πλευρές του Σηκουάνα ήδη από την εποχή των Ρωμαίων, όταν το Παρίσι δεν ήταν παρά ένα μικρό χωριό ονόματι Λουτέτσια. Αιώνες αργότερα υπάρχουν γύρω στα 270 χλμ. υπόγειων σηράγγων. Οι κατακόμβες δημιουργήθηκαν τον 18ο αιώνα, όταν το Παρίσι άρχισε να επεκτείνεται σημαντικά.
Την εποχή εκείνη οι κανόνες υγιεινής ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτοι. Η σταδιακή αστικοποίηση δημιουργούσε ανάγκη για ζωτικό χώρο και δεν υπήρχε χώρος για νεκροταφεία. Ο αυξανόμενος πληθυσμός μεταφραζόταν και σε αυξημένους θανάτους. Οι παλιοί τάφοι αδειάζονταν γρήγορα για να δημιουργηθεί χώρος και λείψανα αποθηκεύονταν σε ειδικά οστεοφυλάκια. Ηδη από τον 16ο αιώνα οι περίοικοι τέτοιων περιοχών παραπονιούνται για την απίστευτη μπόχα. Ωστόσο, πρέπει να φτάσουμε στον 18ο αιώνα, για να γίνουν ενέργειες επίλυσης του προβλήματος. Το υπουργείο Ορυχείων εντοπίζει μια κατάλληλη τοποθεσία για την τοποθέτηση των λειψάνων: οι υπόγειες στοές των αρχαίων ορυχείων. Μετά τον απαραίτητο καθαγιασμό του χώρου, στις 7 Απριλίου 1786, αρχίζει η μεταφορά των λειψάνων. Η μεταφορά γίνεται πάντα το ηλιοβασίλεμα και ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 1788. Τις επόμενες δεκαετίες και όσο ο πληθυσμός αυξάνεται, σκελετοί από άλλα νεκροταφεία «μετακομίζουν» σωρηδόν στις υπόγειες στοές.
Ενα πρόσκαιρο μουσείο στήνεται στον υπόγειο χώρο των κατακομβών γύρω στο 1810. Περιέχει ταφόπετρες, σταυρούς και επιγραφές, που είχαν παρθεί από τα εκκενωμένα νεκροταφεία και παρέμεναν στα αζήτητα. Η είσοδος των επισκεπτών μεταφέρεται από την οδό των Κατακομβών (σήμερα οδός Νταρό) στη σημερινή της θέση, στην πλατεία Ντενφέρ-Ροσερό.
Την ίδια χρονιά σταματούν οριστικά και οι εργασίες εξόρυξης πετρωμάτων στις υπόγειες στοές. Ομως τα ορυχεία της περιοχής Μονρούζ, πάνω από τις κατακόμβες, συνεχίζουν να λειτουργούν. Οι εργάτες που δουλεύουν σε αυτά, γίνονται πασίγνωστοι για την τάση τους να συμμετέχουν ενεργά σε ταραχές. Ανθρωποι του υποχθόνιου κόσμου, που απειλούν με ανατροπή την καθεστηκυία τάξη της επιφάνειας... Ενδιαφέρουσα σημειολογική μεταφορά. Και όντως, στους υπόγειους κόσμους του Παρισιού έχουν γίνει πραγματικές μάχες, με αντικείμενο τον έλεγχο του πάνω κόσμου.
Στη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας, τον Μάιο του 1871, αιματηρές συγκρούσεις διεξήχθησαν στις υπόγειες στοές. Εναν αιώνα αργότερα, στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, η γαλλική αντίσταση και οι γερμανικές δυνάμεις κάνουν χρήση των σηράγγων -για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Κατά την υποχώρηση των ναζί, ο Χίτλερ είχε σκεφτεί να πλημμυρίσει τις υπόγειες στοές του Παρισιού με καύσιμα και να προκαλέσει έτσι ένα άνευ προηγουμένου ολοκαύτωμα. Ευτυχώς, το τερατώδες σχέδιό του δεν πραγματοποιήθηκε.
Από τη δεκαετία του 1970, όμως, μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων αρχίζει να περιπλανιέται στις υπόγειες στοές. Μικρές ομάδες τολμηρών ερευνητών εξερευνούν τα σε πολλά σημεία αχαρτογράφητα τούνελ. Οι όροι kataphiles ή katas υιοθετούνται για να περιγράψουν αυτούς τους «αστικούς εξερευνητές» και τα επόμενα χρόνια οι «κατάφιλοι» οργανώνονται σε ομάδες, διοργανώνουν συγκεντρώσεις και ανταλλάσσουν ιστορίες και πληροφορίες. Η αστυνομία ξέρει πως δεν μπορεί να ελέγξει τις απειράριθμες εισόδους στα τούνελ και περιορίζεται στο να μοιράζει πρόστιμα σε όσους είναι αρκετά απρόσεκτοι για να συλληφθούν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, υπάρχουν περίπου 300 «κατάφιλοι» στο σημερινό Παρίσι. Επίσημα τουλάχιστον...
Πριν από τον Μεσαίωνα οι Παριζιάνοι προμηθεύονταν το πόσιμο νερό τους από τον Σηκουάνα. Μέχρι το τέλος του 12ου αιώνα, δέκα χιλιόμετρα πρωτόγονων αγωγών χρησίμευαν για την αποχέτευση των λυμάτων 70.000 ανθρώπων. Βαθμιαία οι δρόμοι στρώθηκαν, οι υπόνομοι έγιναν υπόγειοι και το δίκτυο άρχισε να επεκτείνεται. Από το 1805 έως το 1817 ο μηχανικός Μπρινεσό εξερευνά τους ανεξερεύνητους υπονόμους του Παρισιού, με την ελπίδα να τους αναμορφώσει. Υπάρχουν και άλλες διασυνδέσεις στα παρασκήνια, όπως π.χ. με την πολιτική.
Η αναμόρφωση του ρυπαρού και σκοτεινού υπόγειου κόσμου αφορά «την εξυγίανση του ηθικού εκφυλισμού και της πολιτικής αναταραχής», όπως λέει ο Βικτόρ Ουγκό. Ο Ουγκό θα βάλει τον Μπρινεσό -που ήταν φίλος του- να περιπλανηθεί στους υπονόμους του Παρισιού ως εξερευνητής. Από πολιτική άποψη ο υπόνομος ήταν επικίνδυνος τόπος: ήταν το μη εποπτευόμενο, ανεξερεύνητο μέρος που φιλοξενούσε τους εχθρούς του κράτους και της τάξης.
Το 1826 οι υπόνομοι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση και συντηρούνται μόνο από μια ομάδα 24 ατόμων που εργάζονται σε συνθήκες που μπορούν λίαν επιεικώς να χαρακτηριστούν άθλιες. Το 1832 μια επιδημία χολέρας, νόσου που μεταδίδεται κατεξοχήν με μολυσμένο νερό, σκότωσε 20.000 Παριζιάνους. Ξεσπούν λαϊκές εξεγέρσεις με στόχο τους πλούσιους, τους γιατρούς και το κράτος. Οι υπόνομοι έπρεπε να εξερευνηθούν και να επισκευαστούν. Το 1840 το δίκτυο έχει στοές μήκους 96 χιλιομέτρων. Ομως η μεγάλη επανάσταση θα έρθει μετά το 1850, όταν ο περίφημος βαρόνος Οσμάν και ο μηχανικός Μπελγκράν σχεδιάζουν και κατασκευάζουν ένα υπόγειο δίκτυο αγωγών, που συνεχώς επεκτείνεται. Το 1860 το Παρίσι έχει ένα εκατομμύριο κατοίκους και 600 χλμ. υπονόμων. Στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο η γαλλική αντίσταση κινείται κυριολεκτικά... υπόγεια, μπαινοβγαίνοντας από τις πολυάριθμες καταπακτές κάτω από τα μάτια των Γερμανών.
Σε μια εποχή που οι κανόνες της υγιεινής ήταν άγνωστοι, όταν άδειαζαν τα δοχεία νυκτός από τα παράθυρα ακόμη και στις Βερσαλλίες, γιατί είχε δοθεί τόση έμφαση σε τεράστιους αγωγούς υπονόμων; Βεβαίως η Βιομηχανική Επανάσταση, η αλλαγή στα κοινωνικά ήθη, οι πολιτικές ζυμώσεις και οι ανακαλύψεις της Ιατρικής οδήγησαν στην κατασκευή ενός αποτελεσματικού δικτύου υπονόμων. Ομως, κατά έναν περίεργο τρόπο, η αποχέτευση των λυμάτων δεν φαίνεται να ήταν η αποκλειστική λειτουργία του συστήματος των υπόγειων στοών. Επειτα από δεκαετίες κατασκευής και εξυγίανσης (κυριολεκτικής και μεταφορικής), οι υπόνομοι μεταβλήθηκαν από αντικείμενο φόβου και απέχθειας σε θαυμαστές τεχνολογικές κατασκευές.
Οι Παριζιάνοι του 19ου αιώνα άρχισαν να κατεβαίνουν στους υπονόμους, για να θαυμάσουν τη βικτοριανή τεχνολογία, που νικούσε τη δεισιδαιμονία, τη βρωμιά και το σκοτάδι. Η πρώτη τουριστική διαδρομή εγκαινιάστηκε το 1867. Εργάτες ντυμένοι -συμβολικά- στα λευκά έσερναν μικρές πολυτελείς βαρκούλες με τους κυρίους με τα ημίψηλα και τις κυρίες με τα κρινολίνα στις καλοφωτισμένες υπόγειες διαδρομές. Οι φωτογραφίες της εποχής τραβηγμένες από τον Φελίξ Ναντάρ απεικονίζουν όσο χιλιάδες λέξεις τη μανία του 19ου αιώνα με αυτά τα νέα περιβάλλοντα, που είχαν εξορκιστεί και εξυγιανθεί για να γίνουν ανθρώπινα, κατανοητά, καλοφωτισμένα.
Ποια μαζική «φρενίτιδα» ώθησε όλες τις μεγάλες μητροπόλεις του 19ου αιώνα να κατασκευάσουν δαιδαλώδη μετρό, σε μια εποχή που τα μοναδικά οχήματα ήταν κάρα που έσερναν άλογα και το μποτιλιάρισμα των αυτοκινήτων ανήκε στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας; Είναι η ίδια μαζική τάση, το ίδιο υπόγειο ρεύμα που αύξησε κατακόρυφα το ενδιαφέρον για τις κατακόμβες. Το ίδιο ρεύμα που έκανε τους μηχανικούς του 19ου αιώνα να ανοίξουν εκατοντάδες χιλιόμετρα σηράγγων και να δημιουργήσουν τον λαβύρινθο των υπονόμων. Το Παρίσι της επιφάνειας ονομάζεται Πόλη του Φωτός. Ομως ο πολυδαίδαλος υπόγειος κόσμος του είναι τόσο σκοτεινός. Μας το θυμίζει κάθε φορά που αναβλύζει από τα υπόγεια -μεταφορικά και μη.
Πηγή: Έθνος