Aτμοτηλεβόλο του Aρχιμήδη: Πολεμικό όπλο που εκτόξευε μπάλες βάρους ενός ταλάντου (περίπου 23 χλγμ.) σε απόσταση 6 σταδίων (περίπου 1.100 μ.). Λειτουργούσε με την ατμοσυμπίεση. Είναι το πρώτο παγκοσμίως όπλο που λειτουργούσε με ατμό. Το εφεύρε ο Αρχιμήδης στη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών από τους Ρωμαίους (213-211 π.Χ.). Με το όπλο ασχολήθηκε και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, που το ονόμασε αρχιτρόνιτο (από τις λέξεις Αρχιμήδης και τρώννυμι) και έκανε τα πρώτα κατασκευαστικά σχέδια του όπλου. Ο έλληνας μηχανικός Ιωάννης Σακάς, που πειραματίστηκε πολύ με τα έργα του Αρχιμήδη, έκανε την ανακατασκευή του όπλου για πρώτη φορά. Το όπλο είναι λειτουργικό και εξακοντίζει μπάλες βάρους 2-2,5 κιλών σε απόσταση 350-400 μ.
Οι μοναδικές ιστορικές μαρτυρίες που έχουμε για το ατμοτηλεβόλο (ή ατμοπυροβόλο) του Αρχιμήδη προέρχονται από τον Ιταλό ποιητή Φραγκίσκο Πετράρχη (1304 – 1374) και τον περίφημο μηχανικό και ζωγράφο Λεονάρντο Ντα Βίντσι (1452- 1519), ο οποίος όπως αναφέρει, κατασκεύασε το ατμοτηλεβόλο.
Αμέσως παρακάτω παρατίθεται η μαρτυρία του Φ. Πετράρχη:«Έχω αναρίθμητες μηχανές και βαλλιστικά μηχανήματα (καταπέλτες). Και θα ήταν αξιοθαύμαστο αν δεν είχα και χάλκινες σφαίρες (σφαιρικά χάλκινα βλήματα), τα οποία εκσφενδονίζονται μέσω προκαλούμενων φλογών με τρομερό θόρυβο. Δεν αρκούσε η εκ του ουρανού βροντερή οργή του Δία, πανάθλιο ανθρωπάριο, εάν δεν προερχόταν (η ωμότητα συνδυασμένη με την αλαζονεία) και από την πυρπόληση της Γης. Το μη δεκτικό μίμησης κεραυνό, όπως λέει και ο Βεργίλιος (Αινειάς VI 590), μιμήθηκε η ανθρώπινη λύσσα, και εκείνο το οποίο από τα σύννεφα του ουρανού εξακοντίζεται συνήθως, μέσω κάνης από σκληρό ξύλο βέβαια, αλλά φονικού οργάνου εκσφενδονίζεται, το οποίο μερικοί νομίζουν ότι εφηύρε ο Αρχιμήδης, κατά την διάρκεια που ο Μάρκελλος πολιορκούσε τις Συρακούσες. Αλλά εκείνος (ο Αρχιμήδης) εφηύρε τούτο, για να διαφυλάξει την ελευθερία των συμπολιτών του και για να αποτρέψει ή να αναβάλει την καταστροφή της πατρίδας του. Τούτο το χρησιμοποιείτε εσείς για να καταπιέσετε ελεύθερους λαούς με την δουλεία ή την εξολόθρευση. Η καταστροφή μέχρι πρότινος ήταν σπάνια, ώστε να γίνεται γνωστή με υπέρμετρο θαυμασμό, τώρα όμως οι ψυχές είναι δεκτικές στο να διδάσκονται τα χείριστα των πραγμάτων, διότι το ολέθριο αυτό μηχάνημα (το τηλεβόλο του Αρχιμήδους) έγινε γνωστό, όπως οποιοδήποτε άλλο είδος όπλου»
Παράθεση: ο Πετράρχης δεν αρνείται την πατρότητα του ατμοτηλεβόλου από τον Αρχιμήδη, απλώς αναφέρει ότι ο Αρχιμήδης το κατασκεύασε ως αμυντικό κι όχι ως επιθετικό όπλο. Λόγω της μετέπειτα χρήσης του, όμως, ως επιθετικού όπλου από τους σύγχρονους του Αρχιμήδη, έγινε γνωστό ως επιθετικό όπλο, όπλο καταστροφής.
Την πληροφορία του Πετράρχη, ο οποίος δεν προχώρησε στην τεχνική περιγραφή του μηχανισμού αυτού, θεώρησε αληθινή ο Γερμανός ιστορικός Diels, που την ενσωμάτωσε στην δική του εργασία. Απ΄αυτό προκύπτει, επίσης, το συμπέρασμα ότι η ανακάλυψη του ατμού δεν ανήκει στον Ήρωνα τον Αλεξανδρέα, που κατασκεύασε την περίφημη «αιολοπύλη» και έκανε εκτεταμένη αναφορά στη δύναμη και την χρήση του ατμού, αλλά στον Αρχιμήδη.
Με άλλα λόγια, η μηχανή που χρησιμοποιεί ατμό, μια πρόδρομη μορφή της γνωστής ατμομηχανής, είναι μια ελληνική ανακάλυψη της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου, που σαφέστατα αποδίδεται στον Αρχιμήδη από τον περίφημο καλλιτέχνη και μηχανικό της Αναγέννησης, τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
