Καθ'αρμονίαν συνεστάναι τα πάντα (Διογένης Λαέρτιος)
Παρακάτω συνοπτικότατα δίνουμε τις βασικές ιδέες με τις οποίες συνδέονται οι 12 πρώτοι αριθμοί.
Η ΜΟΝΑΔΑ
Σύμφωνα με τον Πλωτίνο και όλους τους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους υπάρχει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στο Ένα και στη Μονάδα, με την οποία αρχίζει η αρίθμηση κι επομένως η ετερότητα και ο διαφορισμός. Όπως αναφέρει ο Δαμάσκιος: "εκείνο το Έν, ο προ της μονάδος Πυθαγόρας ετίθετο..., της αρρήτου αρχής εστί σύμβολον". Ο Πρόκλος με τη σειρά του αναφέρει στα σχόλιά του πάνω στην "Πολιτεία" του Πλάτωνα ότι "πριν από τους αριθμούς (3, 4, 5 κ.λ.π.) προηγούνται οι αρχές των πάντων, η Μονάδα και η Δυάδα. Από αυτές η Μονάδα ταυτίζεται με την ιδέα του Πέρατος (του τέλους, τέλειου) και η Δυάδα με την ιδέα του απεριόριστου, του άπειρου, του ατελούς. Πριν όμως από τη Μονάδα και τη Δυάδα υπάρχει το Ένα, που είναι η αιτία και του πέρατος και του απείρου".
Η Μονάδα χαρακτηριζόταν από τους Πυθαγόρειους σαν Νους, Αρσενοθήλυς, Θεός, Χάος, σύγχυση, σύμμειξη, σκότος, Τρόμος, Αμιγής, Λήθη, Άτλας, Απόλλωνας, Πρωτέας, Δίας και Μνημοσύνη.
Η ΔΥΑΔΑ συνδέεται με την απειρία, την ύλη, το διαχωρισμό και διαφορισμό. Οι Πυθαγόρειοι της απέδιδαν τα εξής ονόματα:
Διάστημα ανάμεσα στο πλήθος και τη Μονάδα, Τόλμη, Δόξα (γνώμη), Κίνηση, Γένεση, Μεταβολή, Διαίρεση, Μήκος, Αύξηση, Σύνθεση, Κοινωνία (συμμετοχή), Ύλη, Αιτία της Ανομοιότητας, Άνιση, Ελλιπή, Αφθονία, Άμορφη, Απεριόριστη, Αόριστη, Αρμονία, Έρωτα, Υπομονή, Δύναμη, Φάνητα, Ίσιδα, Φύση, Ρέα, Δήμητρα, Άρτεμη, Αφροδίτη, Μυχία, Άγνοια, Αγένεια, Υεύδος, Διαφορά, Αδιακρισία, Διαμάχη, Έριδα, Μοίρα και Θάνατο.
Η ΤΡΙΑΔΑ
"Δύω δε μόνω καλώς συνίστασθαι τρίτου χωρίς ου δυνατόν", δηλαδή είναι αδύνατον να συνδεθούν καλά δυο πράγματα χωρίς την ύπαρξη ενός τρίτου όρου - Πλάτωνας
Η Τριάδα συμβολίζει την ισορροπία των αντιθέτων, τον έρωτα και τη δημιουργική ενέργεια. και χαρακτηρίζεται από τους αρχαίους σαν Ατειρής (Αδάμαστη), Φρόνηση, Φιλία, Ειρήνη, Αρμονία, Ομόνοια, Γάμος, και Ευσέβεια
Η Μονάδα περιέχει μέσα της την αναλογία κάθε αριθμού σε μια αδιαμόρφωτη και αδιάκριτη ακόμα κατάσταση, σε μια δυνητική ή σπερματική μορφή. Η Δυάδα αποτελεί μια κάποια πρόοδο προς τον αριθμό, αλλά η τριάδα είναι αυτή που προκαλεί την ενεργητική εκδήλωση κι επέκταση των δυνάμεων της Μονάδας. Με αυτήν λοιπόν αρχίζουν πρακτικά οι αριθμοί. Στη Μονάδα αντιστοιχεί το ταυτό, στη Δυάδα το καθένα από τα δύο και στην Τριάδα το καθένα και το όλον.
Η ΤΕΤΡΑΔΑ συμβολίζει τη δημιουργική αρχή και αιτία των πάντων ή εκείνη τη φάση της δημιουργίας κατά την οποία εκδηλώθηκε η Ύλη και σχηματίσθηκαν από αυτή τα στερεά σώματα
Είναι γνωστή η πολύ μεγάλη σημασία που έδιναν οι Πυθαγόρειοι στην τετράδα των πρώτων αριθμών, την οποία ονόμαζαν και "Τετρακτύν". Επειδή το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών δίνει τη δεκάδα (1+2+3+4=10) και επειδή αυτή η δεκάδα, αν αναχθεί θεοσοφικά (1+0=1), δίνει την αρχική μονάδα, συμβολίζοντας με αυτόν τον τρόπο την επιστροφή όλης της εκδήλωσης στην αρχική πηγή των πάντων, εθεωρείτο ότι η Τετράδα αντιπροσώπευε όλη την εξέλιξη μέχρι το φυσικό πεδίο και την επιστροφή μετά όλης της ύπαρξης στην πρωταρχική Μονάδα. Διότι όπως λέει ο Ιεροκλής «πριν καταλήξουμε στην τέλεια και πλήρη δεκάδα, ανακαλύπτουμε όλη την αρετή και όλη την τελειότητα του δέκα μέσα στην τετράδα".
Η Τετράδα ονομαζόταν από τους Πυθαγόρειους: Κόσμος (Σύμπαν), Μέγιστο Θαύμα, Θεός κατ' άλλο τρόπο, Πηγή της Φύσης και Κλειδοκράτοράς της, Ηρακλή, Αίολος, Ερμής, Ήφαιστος, Βάκχος, Τετλάδα (γιατί τολμά να υπομένει) και Δικαιοσύνη. Ας σημειωθεί τέλος ότι σε όλους σχεδόν τους λαούς της αρχαιότητας το όνομα της θεότητας αποτελείτο από 4 γράμματα.
Η ΠΕΝΤΑΔΑ αντιπροσωπεύει το γάμο, τη μεσότητα, τη συμφιλίωση, τη δικαιοσύνη, τη ζωή και την πεμπτουσία. Οι Πυθαγόρειοι την ονόμαζαν Αφιλονικία (έλλειψη διαμάχης), Δικαιοσύνη, Υγεία, Κρίση, Τροποποίηση, Φως, Πρόνοια, Δίκη, Αφροδίτη, Γαμηλία, Ανδρογυνία, Ημίθεο, Δίδυμη (γιατί διχάζει τη διαφορετικά αδίχαστη Δεκάδα), Άμβροτη (Αθάνατη) και Παλλάδα.
Σύμφωνα με τον Ανατόλιο το γράμμα Ε, που παριστάνει όπως ξέρουμε τον αριθμό 5 προήλθε από τη διχοτόμηση του γράμματος Θ, που παριστάνει τον αριθμό 9, γιατί το 5 είναι ο ενδιάμεσος ακριβώς αριθμός ανάμεσα στο 1 και το 9 και το σημείο επομένως ισορροπίας τους (Δικαιοσύνη). Επειδή σύμφωνα με τους αρχαίους φυσικούς τρία πράγματα μπορούν να δώσουν ζωή μετά την ενσωμάτωση, το φυτικό, το ψυχικό και το λογικό και εφόσον το λογικό αντιστοιχεί στην Επτάδα και το ψυχικό στην Εξάδα, μένει για το φυτικό η Πεντάδα, η οποία αποτελεί και το ελάχιστο όριο της ζωικής φύσης. Διότι "η ρίζα των πάντων είναι η Μονάδα, η κίνηση προς κάτι η Δυάδα, προς ένα δεύτερο η Τριάδα, προς ένα τρίτο και τελειότερο η Τετράδα και προς την πρόσθεση και αύξηση με κάθε τρόπο η Πεντάδα σύμφωνα με τη φυτική έξη της ψυχής".
Η ΕΞΑΔΑ αντιπροσωπεύει τη ψυχή, την Άρτεμη, το κάλλος, την ισορροπία, τον έρωτα και τη φιλία. Αν ο αριθμός 5 αντιστοιχεί στο ολοκληρωμένο σώμα, ο αριθμός 6 αντιστοιχεί στη φάση της δημιουργίας κατά την οποία εμφανίζονται τα έμψυχα όντα. Η εξάδα ονομάζεται από τους Πυθαγορείους: Αρρενοθήλυς, Γάμος, Φιλίωση (συμφιλίωση), Ειρήνη, Κόσμος (άλλωστε και ο αριθμός που αντιστοιχεί στη λέξη ΚΟΣΜΟΣ είναι ο 600, δηλαδή ο 6), Αμφιτρίτη επειδή περιέχει από κάθε μεριά της μια τριάδα, Θάλεια και Πανάκεια.
Οι πρώτοι 5 αριθμοί παριστάνουν την προοδευτική μεταμόρφωση ή κάθοδο του Απόλυτου μέχρι τον κόσμο της ύλης και της μορφής. Η πρώτη άγνωστη Αιτία (Μηδέν ή Μονάδα) γίνεται διαδοχικά η αιτία της δυαδικής διαφόρισης (Δυάδα), της οργάνωσης (Τριάδα), της μορφής (Τετράδα) και της Ζωής (Πεντάδα). Με την Εξάδα τώρα αρχίζει ένα νέο, ανοδικό τόξο επιστροφής στη Μονάδα με τη συμπλήρωση των υπόλοιπων αριθμών μέχρι τη Δεκάδα, που δεν είναι παρά μια ειδική σύλληψη της Μονάδας.
Η ΕΠΤΑΔΑ αντιπροσωπεύει τη νόηση, τη τελεσφορία και χαρακτηρίζεται από τους Πυθαγορείους σαν: Αμήτωρ (χωρίς μητέρα) και Παρθένος (διότι προέρχεται μόνον από τη Μονάδα), Τελεσφόρος, Τύχη και Σεπτάδα (γιατί είναι σεβαστή). Αντιπροσωπεύεται από την Αθηνά. Ο Πρόκλος λέει ότι εικόνες της Αθηνάς είναι το 3 και το 7, το 3 γιατί αυτή είναι νοερά και στραμμένη προς τον εαυτό της και τη Μονάδα και το 7 γιατί η Αθηνά προήλθε από τον μοναδικό Πατέρα, ή όπως σημειώνει ο Ιάμβλιχος από την κεφαλή των αριθμών, δηλαδή το 1
Σύμφωνα με τον Ιάμβλιχος, ο Δημιουργός έλαβε σαν όργανο, θεμελιώδη αρχή και σαν ισχύ της δημιουργίας την Επτάδα.
Αριθμοσοφικά: 1+2+3+4+5+6+7 = 28 και 8+2=10 ή 1+0=1.
Η ΟΓΔΟΑΔΑ είναι ο πρώτος και ο μoναδικός κύβος μέσα στη δεκάδα. Λόγω της σημασίας της στη μουσική αρμονία (ογδόη, οκτάβα) ονομάζετο Παναρμόνια. Ονομαζόταν επίσης Μητέρα, Ρέα και Κυβέλη, γιατί είναι ο κύβος του 2, το οποίο αντιπροσωπεύει κατ' εξοχήν τη θηλυκότητα και τη γονιμότητα. Σύμφωνα με το Φιλόλαο ο έρωτας και η φιλία, ή η σκέψη και η φαντασία συναντώνται στα όντα που έχουν σχέση με τον αριθμό 8. Με άλλα λόγια, αφού τα όντα ανέπτυξαν νόηση στην έβδομη φάση της δημιουργίας, στην όγδοη φάση εκδηλώνουν συμπαθητικά συναισθήματα και αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις όπως η αγάπη και η φιλία. Ο αριθμός 8 ήταν αφιερωμένος στον Διόνυσο που είχε γεννηθεί τον 8ο μήνα.
Η ΕΝΝΕΑΔΑ αντιπροσωπεύει ένα νέο κύκλο εκδηλώσεων. Ετυμολογικά συνδέεται με τη μονάδα (ενάδα) που κατέχει το άλλο άκρο της δεκάδας. Ο εννέα είναι ο μεγαλύτερος αριθμός μέσα στην δεκάδα και το τέλος της πρώτης σειράς των αριθμών που από κεί και πέρα επαναλαμβάνεται, («Ανυπέρβλητον Πέρας»). Την ονόμαζαν Ωκεανό (γιατί περιβάλει τους άλλους αριθμούς της δεκάδας) και Ορίζοντα (γιατί τους περιορίζει). Θεωρείται σαν τρεις φορές τέλεια, γιατί περιέχει δυο κύβους, το 1 και το 8 και είναι η ίδια ένα τέλειο τετράγωνο. Την ονόμαζαν επίσης Προμηθέα, Ομόνοια, Τερματισμό, Άθροισμα, Ανεικία (αδιαφιλονίκητη), Ειλικρίνεια, Ομοίωση, Ήφαιστο, Ήρα, Εκάεργο (επειδή εμποδίζει, αποκλείει την περαιτέρω πρόοδο των αριθμών), Κόρη, Υπερίωνα, Τερψιχόρη και Τελεσφόρο. Θεωρείται το έμβλημα της ύλης που, αν και διαφοροποιείται, δεν καταστρέφεται ποτέ. Έτσι ο αριθμός 9 όταν πολλαπλασιάζεται με οποιονδήποτε αριθμό αναπαραγάγει τον εαυτό του μέσα στο άθροισμα των ψηφίων του παραγόμενου αριθμού.
Η ΔΕΚΑΔΑ, που αποτελεί το άθροισμα της Τετρακτύος, συμβολίζει ένα νέο κύκλο δημιουργίας. Ο Ιάμβλιχος λέει ότι η βασική ιδιότητά της είναι η ικανότητα να ανακυκλώνει η ίδια τον εαυτό της. Γι αυτό και χρησιμοποιήθηκε σα μέτρο και σα γνώμονας. Οι Πυθαγόρειοι την ονόμαζαν Κόσμο, Ουρανό (Δεκάδα = Δεχάδα από το ρήμα δέχομαι), Πάνα, Ειμαρμένη, Θεό, Φάνη, Ήλιο, Αιώνα, Κράτος, Παντέλεια, Πίστη, Ανάγκη και Κλειδούχο.
Ο Πρόκλος σημειώνει τα εξής στην "Πολιτεία" του Πλάτωνα: "Ας πούμε λοιπόν ότι η Μονάδα ταιριάζει στους θεούς, γιατί περιέχει ενιαία τις αιτίες όλων των πραγμάτων και η Δεκάδα, επειδή είναι μια μονάδα δεύτερης τάξης, στους Δαίμονες (Δαήμονες=Γνώστες και όχι με τη Χριστιανική έννοια), ενώ η Εκατοντάδα, μια και είναι τρίτης τάξης, στις ανθρώπινες ψυχές. Διότι αν η δεκάδα υψωθεί στο τετράγωνο καταλήγει στην εκατοντάδα, όπως και το γένος των Δαιμόνων, συνελισσόμενο στον εαυτό του και παραμένοντας στον εαυτό του, γεννά με τη βοήθεια της Αιτίας των πάντων τις ανθρώπινες ψυχές".
Στον "Τίμαιο" ο Πρόκλος πάλι λέει: "Η Τετράδα περιελάμβανε μέσα της τα πάντα, όπως και η Δεκάδα, αλλά η μία τα περιελάμβανε ενωμένα (συνθετικά), ενώ η άλλη διαιρεμένα. Αν και η Δεκάδα περιέχει όλα όσα και η τετράδα, εντούτοις επειδή τα περιέχει διαιρεμένα, είναι ατελέστερη της τετράδας. Γιατί κάθε τι που είναι πλησιέστερα στη μονάδα είναι και τελειότερο και όσο μικραίνει το μέγεθος τόσο μεγαλώνει η δύναμη (ή ποιότητα)".
Η ΕΝΔΕΚΑΔΑ είναι το σύμβολο της εσωτερικής διαμάχης και της δυσαρμονίας. Παριστάνει τον πειρασμό, τον Εωσφόρο. Προστιθέμενη θεοσοφικά (1+1=2) μας δίνει την ιδέα της αντίθεσης, ή ανταγωνισμού που εκδηλώνεται ανάμεσα στην πρωταρχική Μονάδα του Ενοποιημένου Κόσμου και μιας άλλης ατομικοποιημένης μονάδας, που ενεργεί σα μια ανεξάρτητη μονάδα.
Η ΔΩΔΕΚΑΔΑ είναι σύμβολο του ζωδιακού κύκλου και του δωδεκάθεου. Παριστάνει τα Τέσσερα Στοιχεία της φύσης σε μια τριπλή σημασία τους. Όπως αναφέρει ο Πρόκλος στα σχόλιά του πάνω στην "Πολιτεία" του Πλάτωνα, "από αυτούς τους δυο αριθμούς (τον 3 και το 4, που το γινόμενό τους δίνει 12), ο 3 οδηγεί προς τη τελείωση (τελεσιουργός) κι επαναφέρει στις αρχές, ενώ ο 4 είναι γόνιμος, προσφέρει μια βάση εκδήλωσης και είναι συγχρόνως εναρμόνιος. Επειδή λοιπόν η Δωδεκάδα προήλθε από τους δυο αυτούς αριθμούς, αφ' ενός αντιπροσωπεύει την επιστροφή της ψυχής προς τα πάντα, τόσο προς τη νοερή, όσο και προς την ατομικοποιημένη ζωή και αφ' ετέρου δρα για τη σταθερή και αμετάβλητη διατήρηση του σώματος και για την αρμονική σύσταση τόσο της ψυχής που αυτή χρησιμοποιεί, όσο και του σώματος που είναι το όργανό της".
Αναφέρει πάλι στον "Τίμαιο" τα εξής για τους δώδεκα Ολύμπιους θεούς: "Επειδή το σχήμα της ψυχής είναι όπως ένα Χ και η μορφή της είναι δυαδική (γιατί η τομή των δυο ημικυκλίων του Χ γίνεται σε δυο μέρη, αλλά και γιατί το ίδιο το Χ αποτελείται από την τομή δυο αντίρροπων ημικυκλίων) κι επειδή η Δυάδα πολλαπλασιαζόμενη με την Εξάδα, που είναι ο πρώτος θεμελιώδης αριθμός του Χ (600) δίνει τη Δωδεκάδα, μπορούμε να συμπεράνουμε την ύπαρξη των 12 αυτών αρχικών πρώτων ψυχών (τους 12 Ολύμπιους θεούς)".
Βιβλιογραφία Πηγών και Πληρέστερης Μελέτης
«Εις Πολιτείαν" και "Εις Τίμαιον", του Πρόκλου
Εννεάδες, του Πλωτίνου, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
Περί Αριθμητικής, Νικόμαχου Γερασηνού
Τα Θεολογούμενα της Αριθμητικής, του Ιάμβλιχου, Εκδόσεις Σφιγγός
Περί Πρώτων Αρχών, Δαμάσκιου, Εκδόσεις Σφιγγός
Μυστική Θεολογία V (Περί Θείων Ονομάτων), του Διονύσιου Αρεοπαγίτη
Θεογνωσία, του Π.Γκράβιγγερ, Εκδόσεις Σφιγγός
Ο Πυθαγόρας και η Μυστική Διδασκαλία του Πυθαγορισμού, του Π.Γκράβιγγερ. Εκδόσεις Σφιγγός
Αριθμοσοφία, του Γουίλιαμ Γουέστκοτ, Πύρινος Κόσμος
Ο Αριθμός και η Αρίθμησις ανά τους Αιώνας, Κωνστ. Λουκάς, 1935
Περί των Πατρών Θεών, Βλάση Ρασσιάς, Ανοιχτή Πύλη
Ζευς, Βλάση Ρασσιά, Ανοιχτή Πύλη
Τα Άγνωστα Μεγαλουργήματα των Αρχαίων Ελλήνων, Θ. Μανιά, Πύρινος Κόσμος
Κρατύλος, του Πλάτωνα, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
Φίληβος, του Πλάτωνα, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
Παρμενίδης, του Πλάτωνα, Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
Η Δονητική των Γραμμάτων, Ε.Ο.Α.Μ, Δίον
Η Γένεση κατά τους Αρχαίους Έλληνες, Α. Γονιδέλλης, Πύρινος Κόσμος
Αποκεκαλυμμένη Ίσιδα, Ε.Π. Μπλαβάτσκυ, Εκδόσεις Ιάμβλιχος
Η Μυστική Διδασκαλία, Ε.Π. Μπλαβάτσκυ, Εκδόσεις Ιάμβλιχος
Εγκυκλοπαίδεια Ηλίου.
The Gods of the Egyptians, by E.A. Wallis Budge, Dover Publications, 1969
Δημήτριος Ευαγγελόπουλος
ΠΗΓΗ