«Αυτή δεν είναι κρίση. Κρίση θα είναι η Αργεντινή του 2000», μας «απείλησε» πρόσφατα ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος. Από πέρυσι, αφότου η Ελλάδα «σώθηκε» από την τρόικα και το ΔΝΤ πάτησε πρώτη φορά το πόδι του στην ευρωζώνη, η Αργεντινή έχει γίνει για τη χώρα μας απειλή, εφιάλτης, μέτρο σύγκρισης, αλλά και παράδειγμα προς μίμηση, σύμφωνα με ορισμένους. Αλλά, όταν μιλάμε για Αργεντινή, τι ακριβώς εννοούμε;Η Αργεντινή, μία από τις μεγαλύτερες και σήμερα πλουσιότερες χώρες όχι μόνο της Λατινικής Αμερικής, αλλά ολόκληρου του κόσμου και μέλος των G20, βγήκε από την κόλαση της χούντας το 1983 η οποία άφησε πίσω της τουλάχιστον 30.000 θύματα και από τα.....τέλη της δεκαετίας του '80 άρχισε να πειραματίζεται με το νεοφιλελευθερισμό, ο οποίος, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, έγινε ευαγγέλιο και μονόδρομος για όλες σχεδόν τις χώρες της περιοχής. Το σύστημα εγκαινιάστηκε από τον γραφικό πρόεδρο Κάρλος Μένεμ που ανήκε στο Περονικό Κόμμα και συνεχίστηκε και από τους ριζοσπάστες που τον διαδέχθηκαν.
Πέρα από τις κλασικές ιδιωτικοποιήσεις, ο Μένεμ εισήγαγε μια μοναδική εφεύρεση: την εξίσωση της τιμής του αργεντίνικου πέσο με το δολάριο προκειμένου η χώρα να καμουφλάρει τον καλπάζοντα πληθωρισμό της και να αποκτήσει ένα δήθεν ισχυρό νόμισμα. Η τεχνητή ισοτιμία εγκαινιάστηκε το 1991 και συνεχίστηκε και επί διακυβέρνησης του ριζοσπάστη Φερνάντο Δε Λα Ρούα, ο οποίος εξελέγη το 1999.
Καθ' όλη τη δεκαετία του '90, η Αργεντινή έγινε το πειραματόζωο του ΔΝΤ, το οποίο εκλήθη να τη «βοηθήσει» καθώς αντιμετώπιζε οικονομική κρίση εξαιτίας ενός ανεξέλεγκτου πληθωρισμού. Το ΔΝΤ πρότεινε τη γνωστή συνταγή της λιτότητας και των μαζικών ιδιωτικοποιήσεων, βυθίζοντας τη χώρα σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση και τον κόσμο σε φτώχεια.
Ο τότε υπουργός Οικονομικών Δομίνγκο Καβάγιο, ο άνθρωπος που συνδιαλλεγόταν με το ΔΝΤ, θεωρείται εκ των υστέρων υπαίτιος της χρεοκοπίας που έσκασε τον Δεκέμβριο του 2001. Το πέσο μέσα σε μία μέρα υποτιμήθηκε κατά τα δύο τρίτα έναντι του δολαρίου. Κηρύχθηκε στάση πληρωμών και οι τραπεζικές καταθέσεις δεσμεύθηκαν με το διαβόητο πλέον σύστημα του «κοραλίτο». Ο κόσμος, εξαγριωμένος, ξεχύθηκε στους δρόμους και εκτυλίχθηκαν σκηνές χάους σαν εκείνες με τις οποίες μας απειλούσε ο Θεόδωρος Πάγκαλος σε περίπτωση που δεν ψηφιζόταν το μεσοπρόθεσμο: λεηλασίες, οδομαχίες και τον στρατό να προσπαθεί να επιβάλλει την τάξη. Οσο για τον πρόεδρο Δε Λα Ρούα, απέδρασε από το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο για να μην τον λιντσάρει το πλήθος. Οι πρόεδροι, στο μεταξύ, διαδέχονταν ο ένας τον άλλο με ιλιγγιώδη ταχύτητα: πέντε μέσα σε δύο εβδομάδες!
Τριάντα πέντε άνθρωποι σκοτώθηκαν στα επεισόδια, ενώ μέσα στον επόμενο χρόνο οι «παράπλευρες απώλειες» όσων πέθαναν από στρες και τις συνακόλουθες ασθένειες ή και από πείνα, ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων της χρεοκοπίας στις 30.000 περίπου. Τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άνθρωποι -πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας- έγιναν φτωχοί από τη μία μέρα στην άλλη. Αυτή που τσακίστηκε κυριολεκτικά ήταν η μεσαία και κυρίως η μικρομεσαία τάξη. Χαρακτηριστική της κατάστασης ήταν η επιγραφή σε ένα πανό στην είσοδο μιας παραγκούπολης στις παρυφές του Μπουένος Αϊρες: «Καλώς ήλθατε στη μεσαία τάξη»!
Την ίδια στιγμή, όμως, το χάος και η απελπισία έδιναν τη θέση τους στην αλληλλεγγύη και την εφευρετικότητα. Ελλείψει χρήματος, πολλές γειτονιές άρχισαν να τυπώνουν κουπόνια ή δικά τους νομίσματα. Το «τρουέκε», ένα σύστημα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών σε είδος, έγινε τρόπος ζωής. Ωσπου, το 2003, η εκλογή του περονιστή Νέστορ Κίρτσνερ στην εξουσία έμελλε να αλλάξει την πορεία της χώρας. Ο Κίρτσνερ, κυβερνήτης του μακρινού κρατιδίου της Παταγονίας, αν και προερχόταν από το περιβάλλον του Μένεμ και είχε συμμετάσχει παλιότερα στο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης των πετρελαίων, ήταν αυτός που έβγαλε τη χώρα από την τροχιά του ΔΝΤ. Κρίνοντας ότι το εξωτερικό χρέος της Αργεντινής (132 δισ. δολάρια) ήταν αδύνατο να εξυπηρετηθεί, αποφάσισε κούρεμα κατά 75%, το οποίο έγινε με συμμετοχή των ιδιωτών κατά τα τρία τέταρτα. Παράλληλα, στο τέλος του 2005, ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά ότι θα πληρώσει σε μία μόνο δόση το χρέος απέναντι στο ΔΝΤ, γύρω στα 10 δισ. δολάρια, και θα διακόψει κάθε επαφή μαζί του. Οπερ και εγένετο.
Ο Νέστορ Κίρτσνερ άρχισε να εφαρμόζει την ακριβώς αντίθετη πολιτική, αυξάνοντας τους μισθούς και τις συντάξεις που είχε πετσοκόψει το ΔΝΤ. Αποτέλεσμα: η χώρα εξορίστηκε μεν από τις διεθνείς αγορές, από τις οποίες δανείζεται σήμερα με επιτόκιο 7%, αλλά η πραγματική οικονομία ανάσανε. Η ανεργία και η φτώχεια άρχισαν να μειώνονται σημαντικά, ενώ η οικονομία άρχισε να παρουσιάζει δείκτες ανάπτυξης της τάξης του 9% επί πέντε συναπτά έτη, χάρη, φυσικά και στην πλούσια εγχώρια παραγωγή, για να μην ξεχνιόμαστε. Υστερα από μια σύντομη στασιμότητα το 2009 λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οικονομία στη συνέχεια πήρε πάλι τα πάνω της, κυρίως χάρη στις εξαγωγές της σόγιας και πέρυσι παρουσίασε ανάπτυξη 9,5%.
«Ο Κίρτσνερ μάς έδωσε πίσω τη χαμένη μας αξιοπρέπεια» έλεγαν κλαίγοντας πολλοί Αργεντίνοι στην κηδεία του τέως προέδρου τους πέρυσι το Νοέμβριο. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο το γεγονός ότι η χήρα του, η Κριστίνα Φερνάντες, η οποία εξελέγη το 2007 και ακολούθησε την ίδια αναπτυξιακή και ανεξάρτητη εσωτερική και εξωτερική πολιτική που εγκαινίασε ο μακαρίτης πρόεδρος, αναμένεται να επανεκλεγεί πανηγυρικά στις 23 Οκτωβρίου με τεράστια διαφορά από όλους τους αντιπάλους της.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αργεντινή έχει μεταμορφωθεί σε επίγειο παράδεισο. Εξακολουθεί να έχει σοβαρά προβλήματα φτώχειας (12% του πληθυσμού, αλλά υψηλότερη σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις), υποσιτισμού, ανεργίας (7,5% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία), άνισης κατανομής του πλούτου, πληθωρισμού και διαφθοράς. Ωστόσο, τα παλεύει. Και κυρίως, απέδειξε ότι υπάρχει ζωή μετά τη χρεοκοπία και μακριά από το ΔΝΤ.
*«Η Ελλάδα δεν είναι Αργεντινή. Οι συγκρίσεις είναι απεχθείς» είπε η νέα πρόεδρος του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ. «Να μη γίνουμε Αργεντινή», μας προτρέπουν, από την άλλη, οι κυβερνώντες μας. Απορία πρώτη: όταν μας φοβίζουν με την Αργεντινή, σε ποια ακριβώς αναφέρονται; Σε εκείνη του 2001 ή του 2011; Απορία δεύτερη: οι απειλούμενοι δύνανται να επιλέξουν τη χρονολογία της αρεσκείας τους;
