Ο πολεμικές συγκρούσεις ήτα μια αναπόφευκτη πραγματικότητα στον Αρχαίο κόσμο. Η ζωή τότε δεν είχε σχέση με την απατηλή ειρήνη που ζούμε σήμερα. Οι Αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να λένε: «Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος» καθώς η εκστρατευτική περίοδος ήταν ανάμεσα στην Άνοιξη και το Φθινόπωρο. Άλλωστε ούτε η Πυθία τολμούσε να χρησμοδοτήσει ανοιχτά επί του θέματος – έλεγε: «ήξεις αφήξεις…»Οι Έλληνες όμως δεν υπήρξαν ποτέ φιλοπόλεμοι και ο κατ’ εξοχήν επικός ποιητής Όμηρος αναφέρει: «αφρήτωρ, αθέμιστος, ανέστιος εστίν εκείνος ός πολέμου έραται (Ραψωδία Ι, 63-64)». Φυσικά όταν ετίθετο το ζήτημα της Ελευθερίας της Πατρίδος οι Πρόγονοί μας έμπαιναν με αποφασιστικότητα στη σύγκρουση γιατί: μητρός τε και πατρός και των άλλων
προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν η πατρίς (Πλάτων, Κρίτων κεφ. 12) και ότι «Ειρήνης ατίμου, κρείσσων πόλεμος έντιμος» αλλά αυτό ήταν η έσχατη επιλογή.
Στα Ομηρικά Έπη η εμπλοκή σε σύγκρουση δεν παίρνεται από κανέναν ήρωα «ελαφρά τη καρδία» και η καυχησιά κάποιου ότι είναι μεγάλος πολεμιστής μπορεί να του βγει άσχημα. (1) Ο μόνος που αποκαλείται πολεμιστής αβίαστα είναι ο θεός του πολέμου ‘Άρης όταν αναφέρονται σε αυτόν οι θνητοί. (2) Από τους θνητούς μόνο ο ηλικιωμένος Νέστωρ που τα κατορθώματα της αλκής του είναι ήδη γνωστά δηλώνει πολεμιστής. (Ιλιάς K 549)
Κι ενώ τα ομηρικά ιδεώδη κυριαρχούσαν στην Αρχαϊκή και Κλασσική Περίοδο αυτό δε σημαίνει ότι όλοι οι υπόχρεοι εκτελούσαν το στρατιωτικό καθήκον αγόγγυστα ή δεν προσπαθούσαν να το αποφύγουν. Άλλωστε ακόμα και στη Σπάρτη υπήρχαν «κακοί» ή θεωρούμενοι λιποτάκτες (3) αλλά υπό συνθήκες αποκαθίσταντο ειδικά αν ήταν από «καλή οικογένεια». (4) Πάντως οι Σπαρτιάτες απαγόρευαν την ποίηση του Αρχιλόχου που είχε γράψει πως δεν ανησυχεί για τη ασπίδα που πέταξε γιατί θα εύρισκε άλλη καλύτερη.
Οπλίτης της κλασσικής περιόδου. Ευγενική παραχώρηση του Συλλόγου Ιστορικών μελετώνΟι δημαγωγοί που εξωθούσαν τα πλήθη σε πολεμικές περιπέτειες είχαν σε πολλές περιπτώσεις ως αντιθέτους του σώφρονες στρατιωτικούς ηγήτορες. (5) Οι σώφρονες στρατιωτικοί δεν επιζητούσαν την κολακεία του πλήθους ώστε να το παραδώσουν στον εχθρό για να ωφεληθούν αυτοί (6) και προτιμούσαν τον πόλεμο έναντι της διπλωματίας.(7) Αντίθετα οι «πολεμισταράδες» από το βήμα ήταν οι πρώτοι που λιποτακτούσαν.(8)
Στον Όμηρο ο πολεμιστής αναγνωρίζεται από τους άλλους μαχητές (9) και οι ηγήτορες χρησιμοποιούν την λέξη σαν έπαινο ή παρότρυνση.(10) Η θέση των αρχαίων Ελλήνων ήταν να αποδέχονται την πραγματικότητα της πολεμικής βίας αλλά να μην αποδέχονται (ηθικά τουλάχιστον)τους φιλοπόλεμους. Επίσης εφάρμοζαν τη αυστηρή δίωξη των λιποτακτών από την αρχή σχεδόν της ιστορικής τους ύπαρξης. (11)
Πόσο αλήθεια θυμίζει αυτό τη εποχή μας που ο κάθε καυχησιάρης περί τα πολεμικά υποθάλπτει λιποτάκτες-επειδή μάλλον έχει τη στόφα του λιποτάκτη όπως ο Πάρις που παρά τις καυχησιές του το ‘σκασε από τα Μενέλαο γιατί όπως λέει ο λαός μας «δεν του βάσταγε η περδικούλα του»!
Παραπομπές
- Όμηρος «Ιλιάς» Η 92 -102
- Όμηρος «Ιλιάς» Ε 288, Y 78, Φ 267
- Ξενοφώντος “Λακεδαιμονίων Πολιτεία“, 9, 3-6
- Ηρόδοτος, βιβλίο Ζ΄, Πολύμνια, 231,
- Θουκυδίδης, Ε΄, 34, 2
- Πλούταρχος «Φωκίων» 5
- Πλούταρχος «Φωκίων» 8
- Πλούταρχος «Φωκίων» 9, «Φωκίων» 10
- Όμηρος «Ιλιάς» Ε 602, Φ 589
- Π 492,493, Φ 269
- Ηρακλείδαι, στ. 843863
Βιβλιογραφία
Στρατιωτική Επιθεώρηση, εκδ. ΓΕΣ/7ο ΕΓ, ΝΟΕ. – ΔΕΚ. 2008
ΠΗΓΗ : ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ